Dom pasywny – wszystko, co musisz wiedzieć, zanim zdecydujesz się na budowę

Dom pasywny to rozwiązanie konstrukcyjne, o którym jeszcze niewiele osób w Polsce słyszało. Dowiedz się o nim więcej. Czy warto się na niego zdecydować? Sprawdź, co musisz wiedzieć przed rozpoczęciem budowy.

Pojęcie pasywności z reguły nie kojarzy się dobrze. Brak działania i bierność odbierane są raczej w negatywny sposób. Tymczasem całkowicie inne emocje powinny nam towarzyszyć, jeśli używamy pojęcia dom pasywny. Tutaj pasywność względem otoczenia i środowiska sprawia, że budynek nie oddziałuje negatywnie na otoczenie. Jednocześnie pozwala, by środowisko oddziaływało na niego i czerpie z tego korzyści. 

Co to jest dom pasywny?

Co to jest dom pasywny? To budynek, który do normalnego funkcjonowania potrzebuje minimalnej ilości energii. Można w ten sposób nazwać obiekt, którego roczne zapotrzebowanie na energię wynosi 15 kWh/m². Brana jest pod uwagę tylko energia potrzebna na zaspokojenie potrzeb mieszkańców, czyli wykorzystywana do ogrzewania obiektu, wody użytkowej i działania urządzeń elektrycznych. Dla porównania, w tradycyjnych budynkach starszego typu zapotrzebowanie na energię wynosi około 120 kWh/m².

Jak widzisz, niezwykle trudne może być uzyskanie tak niskiego zużycia. Dlatego budowa takich domów rozpoczyna się od ich specyficznego projektowania. Żeby obniżyć zapotrzebowanie budynku na energię, należy zastosować wiele niestandardowych rozwiązań konstrukcyjnych. Potrzebne są również odpowiednie materiały i systemy. Szerzej o tych rozwiązaniach opowiemy w dalszej części poradnika.

Czym się różni dom pasywny od domu energooszczędnego? 

Wraz z nadejściem 2021 roku weszły w życie także nowe przepisy dotyczące budowy nowych obiektów. Dotyczą one zmniejszenia zapotrzebowania obiektu na energię poprzez szereg rozwiązań konstrukcyjnych. Między innymi w związku z tymi przepisami w ostatnim czasie wzrosło zainteresowanie domami pasywnymi i energooszczędnymi. 

Definicja domu pasywnego została przedstawiona powyżej. Różnice w określeniu danego typu obiektu widoczne są przede wszystkim w zapotrzebowaniu na energię. W przypadku obiektów energooszczędnych mowa jest o zużyciu na poziomie 40 kWh/m². To czterokrotnie więcej niż w przypadku domów pasywnych, jednak wciąż znacznie mniej niż w standardowym budownictwie. 

Pasywny dom – rozwiązania konstrukcyjne 

Budownictwo pasywne przez wiele osób uznawane jest za odrębną gałąź budownictwa. Utrzymanie zużycia energii na poziomie nieco ponad 10% standardowego obiektu wymaga innowacyjnego podejścia na każdym etapie budowy. Tylko systemowe podejście pozwoli na ograniczenie zużycia energii i umożliwi osiągnięcie niezależności energetycznej.

Bryła

Już sam wygląd obiektów pozwala stwierdzić, że masz przed sobą domy energooszczędne lub pasywne. Bryła domów projektowana jest w taki sposób, żeby z łatwością można było wykonać na niej ocieplenie. Dlatego najczęściej jest to sześcian lub wielościan o prostym symetrycznym układzie. W niektórych obiektach widoczne są dwa lub trzy sześciany ułożone obok siebie niczym klocki. Takie proste formy sprawiają, że łatwo można je ocieplić z zewnątrz oraz ogrzać. 

W elewacji próżno szukać wykuszy lub zabudowanych balkonów, których ocieplenie jest bardzo trudne do wykonania. Nie stosuje się także ganków czy wiatrołapów ulokowanych poza obrębem budynku. W wyglądzie dominuje minimalizm, który stał się niezwykle modny w nowoczesnym budownictwie mieszkaniowym. Takie bryły nie wszystkim się podobają, co można uznać za wadę domu pasywnego. 

Szczególnego podejścia wymagają połacie dachowe. Domy pasywne najczęściej dysponują dachami jedno- lub dwuspadowymi. Konstrukcja połaci powinna być maksymalnie prosta, bez nietypowych złamań czy różnic poziomów. Brak jest wieżyczek czy lukaren w połaci dachowej. Sprawę ułatwia również brak kominów, ponieważ do ogrzewania takich domów nie stosuje się pieców węglowych. Kąt nachylenia dachu warto zaplanować z myślą o montażu paneli fotowoltaicznych. 

Wiele uwagi poświęca się konstrukcji i planowaniu okien. Sposobem na ograniczenie zużycia energii jest traktowanie światła dziennego jako zasobu. Dlatego wszystkie pomieszczenia wymagające sporej ilości światła dziennego zorientowane są na południe. Dotyczy to przede wszystkim salonu, kuchni czy gabinetu. Projektuje się tam bardzo duże okna, a często nawet cała ściana południowa wykonana jest ze szkła. Z kolei na północnej ścianie pasywny dom zawiera jedynie okna wentylacyjne od toalety lub nie ma ich wcale. 

Ocieplenie

Oszczędność energii potrzebnej do ogrzewania pomieszczeń wymaga zatrzymania jej wewnątrz budynku. Dlatego wiele uwagi podczas budowy domów pasywnych poświęca się na wykonanie izolacji termicznej. Żeby uzyskać odpowiedni współczynnik przenikania ciepła, grubość izolacji może dochodzić nawet do 30 centymetrów. Stosuje się także wysokiej jakości styropian grafitowy, styrodur lub specjalne mieszanki pianki izolacyjnej. To wszystko w połączeniu z prostymi bryłami zapobiega wydostawaniu się ciepłego powietrza z wewnątrz pomieszczenia. 

Nawet dobrze uszczelniony dom może generować spore straty temperatury podczas wietrzenia. Dlatego budowa pasywnego domu obejmuje także projekt wentylacji, dzięki czemu nie będziesz musiał otwierać okien do wietrzenia. Często systemy wentylacyjne połączone są z urządzeniami odzyskującymi ciepło ze zużytego powietrza. To pozwala ograniczyć straty energii do minimum. Żeby można było uzyskać zużycie energii wymagane dla obiektów pasywnych, będziesz musiał również uważnie dobierać wyposażenie. Świetlówki LED czy sprzęty AGD w najwyższej klasie energooszczędności to absolutne minimum. 

Dodatkowe źródła energii

Jeśli planujesz zbudować dom pasywny, wymagania dotyczą przede wszystkim ograniczenia strat energii. Jednak z punktu widzenia ekologii oraz niezależności energetycznej istotne jest także jej pozyskiwanie. Dlatego bardzo powszechnie stosuje się różne instalacje pozwalające pobierać energię z odnawialnych źródeł.

Do najpopularniejszych należą panele fotowoltaiczne. Dzięki nim można pozyskiwać energię słoneczną i przetwarzać ją na prąd zmienny. Do ogrzewania i klimatyzacji pomieszczeń wykorzystuje się pompy ciepła. Wcześniej wspominałem także o systemie wentylacji, który odzyskuje temperaturę ze zużytego powietrza i przekazuje energię do świeżego. Często jako dodatkowe ogrzewanie stosowane są kominki na pelet ekologiczny lub maty grzewcze. Te wszystkie instalacje i systemy sprawiają, że dom staje się samodzielny energetycznie nawet w zimie. 

Koszt budowy domu pasywnego

Nie da się ukryć, że postawienie domu pasywnego jest znacznie droższe od budowy standardowego budynku. Wyższe koszty rozpoczynają się już na etapie projektu, który należy przygotować indywidualnie. Na aukcjach internetowych znajdziesz projekty domu pasywnego. Jeśli jednak chcesz, żeby obiekt był dostosowany do charakterystyki twojej działki i maksymalnie wykorzystywał zasoby naturalne, zadbaj o indywidualny projekt. Tutaj czekają cię koszty na poziomie 10–25 tysięcy złotych.

Nowoczesne rozwiązania, zastosowanie wysokiej jakości materiałów i zatrudnienie specjalistów jest kosztowne. Jeśli zależy ci na jakości i osiągnięciu wymagań domu pasywnego, nie możesz iść na kompromisy. Na dodatkowe koszty wpływa także położenie działki budowlanej. Dostęp do światła dziennego w gęstej zabudowie może być niemożliwy. Dlatego może się okazać, że staniesz przed decyzją o zakupie innej działki budowlanej, z reguły nieco droższej. 

Koszt budowy domu pasywnego jest nawet o 50 procent wyższy niż standardowego budynku. Cena wzniesienia metra kwadratowego domu jednorodzinnego w tradycyjnym budownictwie to około 2500 – 3000 złotych. W domach pasywnych należy liczyć się z kosztem nawet 4000 złotych. Wynika z tego, że budynek pasywny o powierzchni około 150 m² kosztuje ponad 150 tysięcy złotych więcej od standardowego. Do tego dochodzą koszty instalacji fotowoltaicznej, pomp ciepła czy systemów wentylacyjnych, których brak w tradycyjnym budownictwie. Koszty mogą zatem wzrosnąć do 200 tysięcy.

Pasywny dom – jak szybko się zwróci?

Zanim powiesz, że nie stać cię na poniesienie tak dużych kosztów, podejdź do tego zagadnienia od innej strony. Przecież nie po to decydujesz się na budownictwo pasywne, żeby ponosić stałe wysokie koszty. Wymienione wcześniej sumy to tylko przykładowy i jednorazowy koszt, który poniesiesz na samym początku. Dzięki oszczędności energii całkowicie inaczej będą prezentowały się pozostałe koszty utrzymania obiektu.

Często domy pasywne nazywane są półtoralitrowymi. Nazewnictwo przyjęło się, ponieważ rocznie do ogrzewania obiektu zużywa się 1,5 l oleju opałowego na m² powierzchni. Wynika z tego, że po doliczeniu ogrzewania wody do naszego domu potrzebne będzie około 300 litrów oleju rocznie. Cena za litr to około 3.30 złotych, co daje 1000 złotych rocznych kosztów ogrzewania. W przypadku tradycyjnych domów, gdzie zużycie jest na poziomie 120 kWh/m², taki obiekt potrzebuje około 2000 litrów oleju. Koszt to 6000 złotych, czyli każdego roku oszczędzasz prawie 5 tysięcy. Łatwo obliczysz, że zwrot nastąpi po około 30 latach. Musisz też wziąć pod uwagę, że nowoczesne systemy i urządzenia mogą częściej ulegać uszkodzeniu i wymagać napraw lub wymiany. Dlatego zwrot kosztów bezpiecznie zaplanuj na 40 lat. 

Możesz pokryć zapotrzebowanie na energię fotowoltaiką lub pompami ciepła, co ograniczy także koszty energii elektrycznej. Często niskie zapotrzebowanie na da ci możliwość odsprzedaży energii elektrycznej do operatora. W ten sposób także ograniczysz koszty utrzymania obiektu. Możesz liczyć na zwrot części kosztów, jeśli osiągniesz warunki domów pasywnych. Wówczas z odpowiednich dotacji możesz pozyskać nawet do 50 tysięcy złotych.

Istnieją jeszcze inne zalety takich konstrukcji, których nie da się przeliczyć na pieniądze. Chodzi o łatwiejszą obsługę systemów i brak problemów z napełnianiem oraz czyszczeniem pieców węglowych. Dodatkowo zaletą jest czystsze powietrze wokół domu i ograniczenie zużycia zasobów naturalnych. Przy instalacjach fotowoltaicznych czy pompach ciepła cała energia potrzebna do zasilania obiektu może być pozyskiwana ze źródeł odnawialnych. Dlatego możesz mieć satysfakcję z tego, że żyjesz w zgodzie z naturą. 

Budowa domów pasywnych – komu ją powierzyć?

Jak wspominaliśmy już wielokrotnie, budynki pasywne to niejako nowa gałąź w dziedzinie budownictwa. Nowoczesne rozwiązania technologiczne, najnowsze materiały i dbałość o szczegóły wymaga skorzystania z usług specjalistów. Niestety w naszym kraju budownictwo pasywne dopiero się rozwija, dlatego niełatwo znaleźć dobrych fachowców. Musisz też liczyć się z wysokim kosztem ich pracy. Dlaczego warto wybrać droższą ekipę, ale mogącą się pochwalić podobnymi realizacjami? W domu pasywnym nie ma miejsca na niedokładność. Szczeliny pomiędzy warstwami izolacji, czy niewłaściwie uszczelnione okna mogą zwiększyć zapotrzebowanie na paliwo. Także niewłaściwe obchodzenie się z materiałami może prowadzić do utraty ich właściwości. Zbyt dużo rzeczy można nieodwracalnie zepsuć, żebyś mógł szukać w tej dziedzinie oszczędności.