Właściwie co roku w mediach podnoszony jest problem zbyt wysokiego zanieczyszczenia powietrza, a pomiary pyłów PM2.5 i PM10 uzupełniają codzienne wskazania prognozy pogody. Czy to faktycznie tak duży problem, czy raczej tylko sensacja medialna, aby przyciągnąć widzów? Wiele zachodnich państw poradziło sobie z tym problemem, czy więc można mieć nadzieję, że u nas będzie podobnie? Lista pytań jest długa, ale nie na wszystkie można znaleźć satysfakcjonujące odpowiedzi. Smog w Polsce jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia dużej części mieszkańców, dlatego najwyższy czas podjąć działania!

Jakość powietrza w Polsce – czy jest aż tak źle?

Może wydawać się, że media w poszukiwaniu sensacji poświęcają zbyt wiele uwagi temu pozornie błahemu zagadnieniu, jakim jest smog. Jednak rzeczywista sytuacja wcale nie napawa optymizmem – na 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie, 33 to polskie miasta, a notoryczne przekraczanie norm zanieczyszczeń o kilkaset czy nawet kilka tysięcy procent jest niemalże naszą wizytówką. Tlenki siarki, azotu, sadza oraz pyły PM2.5 i PM10 stanowią znaczną część powietrza, którym oddychamy. Największy smog w Polsce – odnotowany w 2021 w Nowym Targu – obejmował 90 dni z powietrzem nienadającym się do oddychania.

Przyczyny smogu w Polsce

Jedną z głównych przyczyn pojawiania się nad polskimi miastami smogu, jest stosowanie nieefektywnego ogrzewania, w dużej mierze opartego o kotły na paliwo stałe. Zarówno domy jednorodzinne, jak i wielorodzinne kamienice często ogrzewane są węglem, który jest szczególnie niekorzystny, kiedy się go spala w kotłach niskiej klasy. Chociaż wydaje się, że w ten sposób można sporo zaoszczędzić, to na dłuższą metę jest to zwodnicze, gdyż smog ma bardzo negatywny wpływ na zdrowie. Zaoszczędzone dzisiaj pieniądze trzeba będzie wydać na leczenie w przyszłości. Przyczyną mogą być również braki w edukacji i ubóstwo energetyczne osób o niskich dochodach.

Inwersja termiczna

Oczywiście to nie tak, że smog powstaje wyłącznie na skutek zanieczyszczeń znajdujących się w powietrzu. Aby zaistniało to zjawisko, musi wystąpić inwersja termiczna, czyli pojawienie się pokrywy składającej się z ogrzanego powietrza nad zimnym powietrzu przy gruncie. Wówczas dochodzi do zakumulowania zanieczyszczeń przy gruncie i nie mają one sposobu na szybką ucieczkę w inne miejsca. Do momentu zmiany warunków atmosferycznych przy gruncie akumulują się zanieczyszczenia, co na obszarach o dużej emisji szkodliwych substancji prowadzi do występowania smogu.

Transport drogowy i przemysł

Wbrew pozorom w krajach rozwiniętych, do których zalicza się Polska smogm, nie jest w aż tak dużej mierze wywołany pracą zakładów przemysłowych. Po pierwsze – trzon naszej gospodarki stanowią usługi, a nie przemysł ciężki, a po drugie – nowoczesne rozwiązania dotarły także do zakładów produkcyjnych, co skutkuje znaczącym ograniczeniem emisyjności. O wiele groźniejsze dla miejskiego powietrza są samochody – a zwłaszcza te w nie najlepszym stanie technicznym. Pozbawione filtrów cząsteczek stałych, katalizatorów i innych ekologicznych rozwiązań starsze jednostki napędowe to znaczący emitenci zanieczyszczeń.

Skutki, jakie przynosi Polsce zanieczyszczenie powietrza

Według pewnych szacunków nawet około 45 tysięcy osób rokrocznie umiera przedwcześnie w naszym kraju na skutek fatalnej jakości powietrza. Chociaż nie zauważamy tego od razu, to cząsteczki smogu wnikają do naszego układu oddechowego i krwionośnego, co przekłada się na ich choroby, występowanie astm, nowotworów, alergii czy problemów z układem krążenia. To również miliardy złotych strat ekonomicznych, wywołanych m.in. przedwczesnymi zgonami czy przyspieszonym odchodzeniem z rynku pracy.

Smog w Polsce nie jest zjawiskiem nowym, ale w ostatnich latach można zauważyć jego nasilenie. Nasz kraj nie radzi sobie z dbaniem o stan powietrza, co znajduje odzwierciedlenie w niechlubnych miejscach w rankingach. Najbardziej przygnębiający jest brak podejmowanych działań naprawczych.